Je hebt het vast vaker gehoord: gebruik de kracht van de stilte. Maar wat gebeurt er eigenlijk in die stilte? En waarom vinden veel mensen die stilte ongemakkelijk? 

Pratend kun je gemiddeld een tempo van ongeveer 225 woorden per minuut aan. Luisterend kun je ongeveer 500 woorden per minuut verwerken. Dat geeft je ‘tijd over’ om te verwerken wat je hoort, samen te vatten, of een verdiepende vraag te stellen. In de ‘tijd over’ kun je ook kijken wat je ziet aan expressie bij de ander en bedenken hoe je daarop zult reageren.

In de ‘tijd over’ ervaren doeners de drang om te doen. Ze ervaren luisteren en observeren vaak niet als ‘doen’ en willen dus graag een volgende vraag stellen, of reageren. Het ‘nietsdoen‘ levert spanning op. Ook wanneer je geen doener bent, kan de spanning oplopen. Veel mensen vinden het fijn om controle te hebben. Omdat er in de stilte zo veel gebeurt dat niet wordt uitgesproken, kan het voelen alsof je er geen controle over hebt. Stilte, of even niets, komt sowieso steeds minder vaak voor. Daardoor voelt het voor veel mensen ongemakkelijk, omdat we er minder aan gewend zijn.

Verstoord proces
Wat de aanleiding ook is, veel mensen ervaren dat spanning oploopt in de stilte. Het verbreken van de stilte is dan een manier om de oplopende spanning te verminderen.

Toch is het doorbreken van de spanning van de stilte vaak jammer, omdat je een proces verstoort.Een proces dat zich gevoelsniveau afspeelt. Daar gebeurt namelijk een heleboel. Je doet woordeloos bijvoorbeeld een appèl op de ander, of de ander doet een appèl op jou. Dat voel je. Dan kan de stilte een kantelmoment zijn, waarin het spannend is of het kwartje de ene kant op valt, of de andere. Wát er precies gaat gebeuren als je een stilte laat vallen, is niet van tevoren te zeggen. Maar dát er iets gebeurt in de stilte is zeker.

Hoe het werkt
Als trainer geloof ik heilig in ervaringsleren. Dat wil zeggen: ik ben ervan overtuigd dat je ervarend iets anders leert dan wanneer je ‘alleen maar’ praat over een gebeurtenis, zoals tijdens een coachgesprek.

Een ervaring beklijft op gevoelsniveau. Een gevoelsherinnering wordt opgeslagen in je lijf, niet alleen in je geheugen. Daar maak ik als trainer gebruik van. Ik streef altijd naar positieve ervaringen, die daarmee een ‘lichamelijke geheugensteun’ worden voor de toekomst.

In dit voorbeeld is Vera aan het woord. Vera stoort zich al een tijdje aan haar collega Mona, die geregeld grappen maakt ten koste van anderen in het team. Daar wilde Vera iets van zeggen, maar ze was vastgelopen in dat gesprek en er was niks veranderd. Tijdens een training speelde de situatie na, waarbij de collega werd gespeeld door een ervaren trainingsactrice. In het eerste rollenspel vertelde Vera aan Mona dat ze haar grappen ten koste van anderen vervelend vond en dat die voor haar de sfeer in het team onplezierig maakte. Die reageerde verdedigend. Vera ging in op de argumenten en er ontstond discussie:

‘Ik kom er niet doorheen!’ verzuchtte ze….

Ik vroeg: ‘Zou je eens willen herhalen wat je hebt gezegd, en dan een stilte laten vallen? Onderzoeken wat er dan gebeurt?’

Dat wilde ze wel. Dus ging ze het gesprek opnieuw aan:

Vera: ‘Mona, ik vind het heel vervelend als je grappen maakt die ten koste gaan van anderen. Ik heb er last van, het beïnvloedt de sfeer in het team op een negatieve manier.’

Stilte.

Mona: ‘Ah kom op, je kan toch wel tegen een lolletje? Ik bedoel er toch niks kwaads mee? Iedereen lacht erom …’

Vera: ‘Ik meen het Mona, ik vind die grappen heel vervelend, want ze gaan ten koste van anderen …’

Stilte.

Mona: ‘Ah, kom op …’

Vera: ‘Nee, ik meen het …’

Stilte.

Mona: ‘Je meent het echt he?’

Vera: ‘Ja.’

Stilte.

Mona: ‘… Maar ik mag toch wel grappen maken?’

Vera: ‘Tuurlijk wel. De andere grappen die je maakt vind ik leuk, daar kan ik zeker om lachen. Maar die eerste niet. Je weet het verschil toch?’

Stilte.

Mona: ‘Ja, dat weet ik wel, maar ze zijn zo gemakkelijk te maken en er wordt wél om gelachen.’

Vera: ‘Dat is wel zo, maar die grappen zijn niet écht grappig. Er is een verschil …’

Stilte.

Mona: ‘Tja, daar heb ik eigenlijk niet zo bij stil gestaan.’ (Stilte) ‘De sfeer in het team is ook voor mij belangrijk, dat is een van de redenen dat ik graag grappen maak.’ (Stilte) ‘Ik wil er wel rekening mee houden …’

Vera: ‘Dat is fijn, dank je …’

Ze maakten een concrete afspraak met elkaar. Na afloop reageerde Vera: ‘Dat is ook wonderlijk! Door de stilte kom ik er wél doorheen! Maar het is ook heel spannend zeg, stil zijn in een gesprek!’ Vera had gemerkt dat de spanning oploopt in de stilte. Door de stilte bewust in te zetten en de spanning even te verdragen, kwam in dit gesprek de doorbraak.

De doorbraak kwam dus in de stilte.

Wat gebeurde daar nou precies in die stilte?
Tussen Vera en Mona ontstond in de stilte contact op een dieper niveau. Echte verbinding, waarin hun beider standpunten op scherp kwamen te staan. Alsof ze een gevoelsmatige krachtmeting met elkaar aangingen. Ze kwamen allebei tot de kern. In de stilte kwam een wending. Er veranderde op dat moment iets in de samenwerking. Van ‘tegenover elkaar’ naar ‘samen hetzelfde doel nastreven’. Voor mij als observator was de spanning van de krachtmeting voelbaar. Voor henzelf ook, bleek bij navraag. Ook de ontspanning nadat ze elkaar hadden ‘gevonden’ in hun gezamenlijke doel, was merkbaar in de opluchting die bij beide volgde.

Je weet nooit van tevoren precies wat er in de stilte gaat gebeuren, maar vaak is het een van deze dingen:

• In de stilte realiseer je je meestal pas écht wat er gezegd is.
• De stilte geeft tijd om je te realiseren dat er een beroep op je wordt gedaan.
• De stilte geeft bedenktijd.
• De stilte geeft aan dat het menens is.
• De stilte vraagt dat je stelling neemt.
• De stilte raakt, want in de stilte maak je op een dieper niveau contact.
• De stilte maakt het mogelijk om een wending te maken in het gesprek, meestal zonder gezichtsverlies voor degene die wordt aangesproken. Voor die wending is tijd nodig. 

Dat gebeurt in de stilte.

 

Dit artikel werd in mei 2019 gepubliceerd in Coachlink Magazine en is hier te downloaden als PDF